Na poniższym zdjęciu przedstawiono budowę skóry typową dla wielu przedstawicieli pewnej
gromady kręgowców lądowych.

a) Określ przynależność systematyczną – gromadę – zwierzęcia, od którego pobrano
tkankę, a następnie wykonano przedstawiony preparat. Odpowiedź uzasadnij,
wskazując jedną cechę budowy skóry charakterystyczną dla wszystkich zwierząt
zaliczanych do tej gromady.

b) Dla każdej z wymienionych warstw skóry podaj nazwę listka zarodkowego, z którego
ta warstwa się rozwija.

1. Skóra właściwa:

2. Naskórek:

c) Wykaż, że gruczoły jadowe spełniają istotną rolę w funkcjonowaniu organizmu,
którego budowę skóry przedstawiono na zdjęciu.

Wybierz i zaznacz poprawne dokończenie poniższego zdania. Cechą odróżniającą wszystkie ssaki od innych kręgowców jest:

A. stałocieplność.

B. obecność gruczołów mlekowych.

C. żyworodność.

D. wykształcenie łożyska.

Zwierzęta stałocieplne, w celu utrzymania stałej temperatury ciała w warunkach, gdy jest zbyt chłodno, muszą zatrzymywać ciepło w organizmie i chronić się przed jego utratą.

a) Zaznacz prawidłowe dokończenie poniższego zdania.

Futro pokrywające ciało ssaków jest dobrym izolatorem ciepła, ponieważ

A. warstwy zewnętrzne włosa zbudowane są z płaskich, zrogowaciałych komórek, które
pochłaniają ciepło.

B. włosy zawierają barwnik pochłaniający promieniowanie UV, które dodatkowo ogrzewa
organizm.

C. włosy faliście powyginane, tzw. wełniste, ogrzewają najbardziej zewnętrzną część skóry.

D. między włosami znajduje się warstwa powietrza, które jest izolatorem ciepła.

b) Opisz, w jaki sposób reakcja naczyń krwionośnych ogranicza utratę ciepła przez skórę
w sytuacji, gdy jest zbyt chłodno.

…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….

Rytmiczne skurcze serca przebiegają pod wpływem bodźców powstających w samym sercu.
Włókna mięśnia sercowego, tworzące układ bodźcowo-przewodzący, mają charakterystyczną
budowę. Ich błona komórkowa odznacza się zdolnością do rytmicznej depolaryzacji, co jest
przyczyną wytwarzania impulsów elektrycznych pobudzających skurcze serca. Na pracę serca
wpływają również bodźce fizjologiczne oraz sygnały z autonomicznego układu nerwowego,
które mogą hamować lub pobudzać jego własny rytm.

Na schemacie przedstawiono elementy (A–C) układu bodźcowo-przewodzącego serca
człowieka.

a) Wybierz ze schematu i zapisz literę: A, B lub C, którą oznaczono element układu
bodźcowo-przewodzącego serca odgrywający rolę nadrzędną, i podaj jego nazwę.

b) Oceń, czy poniższe informacje dotyczące układu bodźcowo-przewodzącego serca
są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.

c) Uzupełnij poniższe zdania tak, aby poprawnie opisywały regulujące działanie
mechanizmów fizjologicznych wpływających na pracę serca. Podkreśl w każdym
nawiasie właściwe określenie.

Adrenalina wydzielana przez nadnercza (zwalnia / przyśpiesza) pracę serca.
Wzrost temperatury ciała (hamuje / pobudza) aktywność układu bodźcowo-przewodzącego,
dlatego gdy mamy gorączkę, nasze tętno jest (niższe / wyższe).

Objętość moczu wydalanego przez organizm człowieka jest zależna od stopnia nawodnienia
organizmu. W regulacji wydalania moczu uczestniczą podwzgórze i hormon antydiuretyczny
ADH, uwalniany przez przysadkę mózgową.
Na poniższym schemacie przedstawiono regulację wydalania moczu w organizmie człowieka
w sytuacji niedoboru wody.

Uzupełnij schemat tak, aby zawierał informacje prawdziwe. Podkreśl w każdym nawiasie
właściwe określenie.

Na rysunku przedstawiono nefron połączony z kanalikiem zbiorczym. W miejscach oznaczonych
literami A–C badano odpowiednio stężenie: glukozy, białka, mocznika i kwasu moczowego.

a) Podaj nazwę części nefronu oznaczoną na rysunku literą X oraz określ jej funkcję
w procesie powstawania moczu.

Nazwa: ………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………

Funkcja: ………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………

b) Uzupełnij tabelę ilustrującą zawartość badanych substancji w płynach występujących
w miejscach oznaczonych na rysunku literami A, B i C – wpisz nazwy tych substancji.

Kwas foliowy (witamina z grupy B) jest niezbędny przy podziale komórkowym i dlatego odgrywa szczególną rolę w tkankach, w których podziały komórkowe są intensywne. Pełni on funkcję koenzymu w reakcjach przenoszenia grup jednowęglowych w procesie syntezy zasad purynowych i pirymidynowych. Podczas tych reakcji kwas foliowy ulega utlenieniu, a regenerowanie polega na ponownej jego redukcji. Antagonistą kwasu foliowego jest
metotreksat (MTX). Wiąże się on z centrum aktywnym enzymu odpowiedzialnego za reakcję redukcji kwasu foliowego 10 000 razy silniej niż naturalny substrat. Metotreksat działa
swoiście na dzielące się komórki, głównie w fazie S cyklu komórkowego, i dlatego jest stosowany w leczeniu wielu chorób nowotworowych. Ubocznym skutkiem opisanej
chemioterapii okazuje się wpływ leku na inne prawidłowo dzielące się komórki organizmu, np. na niewyspecjalizowane komórki szpiku kostnego.

Na podstawie: J. Berg, J. Tymoczko, L. Stryer, Biochemia, Warszawa 2009.

a) Zaznacz właściwe dokończenie zdania wybrane spośród A–B oraz jego poprawne uzasadnienie wybrane spośród 1.–3.

b) Określ, czy podczas leczenia pacjenta chemioterapią, z wykorzystaniem dużych dawek MTX, można odwrócić inhibicję reakcji redukcji kwasu foliowego za pomocą wysokiej dawki tego kwasu. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do właściwości metotreksatu.

c) Podaj, dlaczego jednym ze skutków ubocznych stosowania małych dawek metotreksatu
jest zahamowanie wytwarzania przeciwciał w organizmie. W odpowiedzi odnieś się do komórek układu odpornościowego.

Ekspresja genów to wieloetapowy proces prowadzący do ujawnienia informacji zawartej
w genie, odczytywanej w procesie transkrypcji i wykorzystywanej do syntezy białka
w procesie translacji. Na schemacie przedstawiono sposób regulacji ekspresji genów u bakterii na przykładzie operonu laktozowego.

Oceń, czy poniższe informacje dotyczące regulacji ekspresji genów operonu laktozowego u bakterii są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.

Wskazówki:

Funkcją represora w operonie laktozowym jest spowalnianie, bądź uniemożliwianie ekspresji genów (spowalnia wytwarzanie mRNA) odpowiedzialnych za tworzenie białek enzymatycznych.

Operator jest sekwencją DNA, która reguluje aktywność genów. Może do niej przyłączyć się represor lub aktywator.

 

 

Na rysunku przedstawiono parę chromosomów homologicznych i położenie czterech genów
(I–IV).

Określ, w przypadku których par loci – I i II czy III i IV – występuje większe
prawdopodobieństwo sprzężonego dziedziczenia alleli. Odpowiedź uzasadnij.

Daltonizm jest chorobą genetyczną uwarunkowaną allelem recesywnym sprzężonym z płcią.
Na schemacie przedstawiono rodowód ilustrujący dziedziczenie daltonizmu w pewnej rodzinie.

a) Zapisz genotypy osób oznaczonych numerami 5 i 16. Allel warunkujący chorobę oznacz literą d.

Osoba nr 5.: …………………………………………….

Osoba nr 16.: …………………………………………..

b) Podaj przykład objawów tej choroby.

…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….

U kotów brytyjskich produkcja eumelaniny, czyli czarnego barwnika, jest modyfikowana przez
trzy allele genu autosomalnego, które w zależności od układu, w jakim pojawiają się
w genotypie kota, determinują kolor włosa:

B – allel dominujący w stosunku do pozostałych, warunkujący barwę czarną,

b – allel recesywny w stosunku do B, ale dominujący w stosunku do b1
, warunkujący barwę
czekoladową,

b1
– allel recesywny zarówno w stosunku do B, jak i do b, warunkujący barwę cynamonową.

Ekspresja genu odpowiedzialnego za produkcję eumelaniny modyfikowana jest przez
autosomalny gen z innego chromosomu, którego allel D warunkuje równomierne rozproszenie
barwnika, co daje normalną barwę włosa, natomiast recesywny allel d sprawia, że pigment
występuje w skupiskach, co skutkuje rozjaśnieniem (rozmyciem) kolorów: czarnego – do
niebieskiego, czekoladowego – do liliowego, a cynamonowego – do płowego.

Na podstawie: http://www.agiliscattus.pl/podstawy-genetyki-kotow.html

a) Zapisz, stosując podane oznaczenia alleli genów, genotypy kotów brytyjskich:
cynamonowej samicy i czarnego samca, w których potomstwie znajdują się kocięta
czarne, czekoladowe, niebieskie oraz liliowe.

Genotyp cynamonowej samicy: …………………….

Genotyp czarnego samca: …………………….

b) Zapisz krzyżówkę genetyczną (szachownicę Punnetta) cynamonowej samicy
i czarnego samca (rodziców z zadania 26a) i na podstawie tej krzyżówki określ
prawdopodobieństwo, że kolejne kocię tych rodziców będzie niebieskie.

Krzyżówka:

Prawdopodobieństwo, że kolejne kocię będzie niebieskie: ………………………………………………..

Obecnie głównym źródłem enzymów stosowanych w różnych dziedzinach gospodarki są
rekombinowane mikroorganizmy. Preparaty enzymatyczne dodawane do pasz mają zdolność
rozkładu, np. celulozy, skrobi i pektyn. Natomiast w produkcji środków piorących stosuje się
lipazy i proteinazy, które zwiększają ich efektywność i pozwalają na pranie w niższej
temperaturze. Środki piorące wzbogacone w enzymy zawierają mniejszą ilość fosforanów
niż jeszcze 20 lat temu.

a) Wyjaśnij, dlaczego wzbogacanie pasz pochodzenia roślinnego w preparaty
enzymatyczne skutkuje przyspieszonym wzrostem hodowanych zwierząt, zwłaszcza drobiu i trzody chlewnej. W odpowiedzi uwzględnij właściwości preparatów enzymatycznych.
b) Podaj przykład korzyści dla środowiska naturalnego wynikającej ze stosowania środków piorących zawierających enzymy.

Spośród wielu substancji chemicznych, które przedostają się do środowiska morskiego, wysoką
toksycznością i trwałością cechują się polichlorowane bifenyle (PCB). Wchłanianie PCB przez
organizmy następuje w różny sposób, ale najwięcej PCB przyjmują one wraz ze spożywanym
pokarmem. Na schemacie przedstawiono fragment sieci pokarmowej ekosystemu Bałtyku oraz
stężenie PCB [µg/kg] w różnych organizmach tworzących tę sieć.

a) Na podstawie przedstawionych danych sformułuj wniosek dotyczący zależności między
poziomem troficznym zajmowanym przez gatunek a stężeniem PCB
w organizmie.

…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….

b) Wypisz ze schematu dwa przykłady organizmów, między którymi występuje
konkurencja międzygatunkowa.

1. ………………………………………….. i …………………………………………..

2. ………………………………………….. i …………………………………………..

Przeprowadzono badania w celu określenia wpływu liczebności populacji wilka na populację
rysia. Wykazały one, że obie populacje mogą bytować na tym samym obszarze. Rysie żywią
się głównie sarnami. Upolowaną zdobycz (jeśli jej nie zjedzą) ukrywają, wciągając np.
na drzewo lub przykrywając trawą. Wataha wilków poluje przede wszystkim na jelenie
(łanie i cielęta).

a) Na podstawie tekstu określ, dlaczego populacje rysia i wilka mogą bytować na tym
samym obszarze.

b) Wyjaśnij, w jaki sposób zmniejszenie zagęszczenia ofiar obu gatunków (np. na skutek
nadmiernych polowań) może wpłynąć na relacje między tymi drapieżnikami.

Oceń, czy poniższe informacje opisujące tajgę (borealny las iglasty) są prawdziwe.
Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.