Przyczyną wielu schorzeń człowieka jest stres. Pod wpływem kortyzolu, który w chronicznym stresie jest produkowany niemal bez przerwy, zmniejsza się liczba białych
ciałek krwi oraz zdolność organizmu do wytwarzania przeciwciał.

Wykaż związek między opisanym w tekście działaniem kortyzolu w chronicznym stresie
a zwiększoną zapadalnością ludzi, znajdujących się pod jego wpływem, na różnego
rodzaju infekcje.

Na poniższych rysunkach (A i B) zilustrowano dwa sposoby uzyskiwania odporności
na określone patogeny.

a) Spośród poniższych określeń wybierz po dwa, które poprawnie opiszą nabytą
odporność na określone patogeny w przypadku przedstawionym na rysunku A
i w przypadku przedstawionym na rysunku B.

b) Wyjaśnij, na czym polega różnica w nabywaniu odporności w przypadku
przedstawionym na rysunku A i w przypadku przedstawionym na rysunku B.

Insulina jest hormonem białkowym (peptydowym) wytwarzanym przez organizm człowieka,
regulującym poziom cukru we krwi. Niedobór tego hormonu prowadzi do cukrzycy, a ta –
do zaburzenia pracy wielu narządów. Insulinę jako substancję leczniczą pozyskiwano dawniej
z organizmów zwierząt hodowlanych. Ta insulina nieco różni się składem aminokwasowym
od insuliny ludzkiej. Obecnie insulina jest produkowana biotechnologicznie przez pałeczki
okrężnicy (bakterie) zmodyfikowane technikami inżynierii genetycznej poprzez
wprowadzenie do nich genu ludzkiej insuliny.

a) Podaj nazwę narządu, którego komórki wytwarzają insulinę, oraz jej rolę w regulacji poziomu cukru w organizmie człowieka.

Nazwa narządu:

Rola insuliny:

b) Na podstawie tekstu i własnej wiedzy sformułuj argument potwierdzający korzyści
dla człowieka wynikające ze stosowania insuliny pochodzenia biotechnologicznego,
w porównaniu z insuliną odzwierzęcą.

Na wykresie przedstawiono proporcjonalny udział rozmiarów poszczególnych części ciała
w stosunku do rozmiarów całego ciała człowieka w różnych fazach jego rozwoju
osobniczego.

Na podstawie wykresu określ tendencję zmian proporcji głowy do reszty ciała człowieka
w trakcie jego rozwoju osobniczego.

Na rysunku przedstawiono parę chromosomów homologicznych z allelami dwóch genów
w komórce diploidalnej, będącej komórką macierzystą gamet.

Spośród wymienionych poniżej genotypów gamet wybierz i zaznacz ten, który nie może
być wynikiem prawidłowego podziału mejotycznego przedstawionej komórki.

Odpowiedź uzasadnij.

Uzasadnienie:

Na rysunku przedstawiono fragmenty cząsteczek dwóch rodzajów kwasów nukleinowych
i występujące w nich zasady azotowe.

a) Podaj nazwy kwasów nukleinowych – I i II – przedstawionych na rysunku.

I.

II.

b) Na podstawie rysunku podaj jedną, widoczną na rysunkach, różnicę w strukturze
i jedną różnicę w składzie chemicznym kwasów nukleinowych I i II. W odpowiedzi
uwzględnij budowę obu kwasów nukleinowych.

Struktura:

Skład chemiczny:

Oceń, czy poniższe zdanie jest prawdziwe. Odpowiedź uzasadnij, przedstawiając odpowiednie obliczenia.

Odcinek mRNA kodujący polipeptyd zbudowany z 45 aminokwasów składa się ze 120 nukleotydów.

Jedną z częściej występujących chorób genetycznych człowieka jest mukowiscydoza –
choroba jednogenowa, warunkowana przez nieprawidłowy, recesywny allel a genu
znajdującego się na autosomie. Rodzicom, z których matka była chora na mukowiscydozę
a ojciec był zdrowy, urodziło się troje dzieci: jedno chore i dwoje zdrowych.

a) Zapisz genotypy obojga rodziców.

Genotyp matki: ………………………………………….

Genotyp ojca: ………………………………………….

b) Zapisz krzyżówkę genetyczną i na jej podstawie określ prawdopodobieństwo, że kolejne
dziecko tych rodziców będzie chore na mukowiscydozę.

Zależnie od przyczyny wyróżnia się różne rodzaje chorób człowieka, np.: choroby zakaźne,
choroby o podłożu genetycznym czy alergicznym.
Spośród wymienionych nazw chorób człowieka wybierz i podkreśl wszystkie te, które są
skutkiem mutacji.

Informacja do zadań: 25. i 26.

Nadobnica alpejska (Rosalia alpina) to chrząszcz, który do przetrwania potrzebuje starych pni buków, w których samica składa jaja. Według danych monitoringowych nawet 75% osobników lokalnej populacji wybiera na siedlisko życia składowane drewno bukowe, pozyskane z wycinki lasu. Drewno z larwami jest wywożone z lasu i wykorzystywane np. do produkcji węgla drzewnego. Rozwój larw żerujących w martwym drewnie trwa od 2 do 4 lat. Dorosłe osobniki pojawiają się od czerwca do początków września i żyją krótko, żywiąc się sporadycznie, np. sokiem wyciekającym ze zranionych drzew. Larwy nadobnicy są zjadane m.in. przez dzięcioły.

a) Określ zmianę, jakiej uległa populacja nadobnicy alpejskiej w Polsce w ostatnim
czasie. Uwzględnij liczebność i zasięg występowania tego owada.

b) Określ, czy nieskładowanie uzyskanego drewna bukowego w lesie w okresie letnim
mogłoby wpłynąć na populację nadobnicy alpejskiej korzystnie, czy – niekorzystnie.
Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do jej cyklu rozwojowego.

Informacja do zadań: 25. i 26.

Nadobnica alpejska (Rosalia alpina) to chrząszcz, który do przetrwania potrzebuje starych pni buków, w których samica składa jaja. Według danych monitoringowych nawet 75% osobników lokalnej populacji wybiera na siedlisko życia składowane drewno bukowe, pozyskane z wycinki lasu. Drewno z larwami jest wywożone z lasu i wykorzystywane np. do produkcji węgla drzewnego. Rozwój larw żerujących w martwym drewnie trwa od 2 do 4 lat. Dorosłe osobniki pojawiają się od czerwca do początków września i żyją krótko, żywiąc się sporadycznie, np. sokiem wyciekającym ze zranionych drzew. Larwy nadobnicy są zjadane m.in. przez dzięcioły.

a) Podaj nazwę poziomu troficznego, do którego należy zaliczyć nadobnicę alpejską.

b) Podaj nazwę zależności międzygatunkowej między dzięciołem a nadobnicą alpejską.

DDT (dichlorodifenylotrichloroetan), który stosowano w walce z owadami w latach
40.–60. ubiegłego wieku, jest substancją bardzo trwałą, a produkty jego rozpadu, które mają
podobne właściwości, np. DDD (dichlorodifenylodichloroetan), są jeszcze bardziej trwałe.
Te substancje odkładają się w tkance tłuszczowej zwierząt. Obecnie DDT stosowane jest
głównie na terenie występowania malarii. DDT nie jest szkodliwy dla człowieka w dawkach
stosowanych przy opryskach przeciw owadom. Jednak długotrwałe jego działanie
na organizm ludzki może skutkować obniżoną płodnością, np. mniejszą żywotnością
plemników albo większą częstością poronień.
Na schemacie przedstawiono piramidę biomasy w jeziorze, w którym w latach 50.
XX wieku do zwalczania larw komarów stosowano DDD.

a) Zaznacz poprawne dokończenie poniższego zdania.

Stężenie DDD było największe w ciałach

A. roślin wodnych.

B. ryb drapieżnych.

C. ptaków drapieżnych.

D. ryb roślinożernych.

b) Na podstawie przedstawionych informacji wyjaśnij, dlaczego stosowanie DDT
do zwalczania malarii, oprócz korzyści wynikających ze zmniejszenia śmiertelności
z powodu tej choroby, może być groźne dla zdrowia człowieka.