Każdemu z elementów budowy ludzkiego organizmu (A–C) przyporządkuj poziom
organizacji budowy odpowiadający temu elementowi (1.–5.).

Na rysunku przedstawiono przekrój poprzeczny przez nabłonek wielowarstwowy stanowiący
zewnętrzną powierzchnię skóry.

Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące znaczenia przedstawionych cech nabłonka w pełnieniu funkcji ochronnej są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.

Jedną z funkcji skóry jest udział w regulacji temperatury ciała organizmu. Na rysunku
przedstawiono przekrój poprzeczny przez skórę człowieka. Numerami 1 i 2 oznaczono
gruczoły występujące w skórze.

a) Określ, który z gruczołów – 1 czy 2 – uczestniczy w regulacji temperatury ciała
człowieka. Podaj nazwę tego gruczołu i opisz jego rolę w procesie termoregulacji.

Numer gruczołu: ……………………

Nazwa gruczołu: ………………………………………………………….

Rola w termoregulacji:

b) Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby zawierało informacje prawdziwe. Podkreśl
w każdym nawiasie właściwe określenie.

Organizm jest chroniony przed przegrzaniem dzięki (zwężaniu / rozszerzaniu) naczyń
krwionośnych w skórze, co powoduje, że krew (może oddać nadmiar ciepła / nie traci ciepła)
do otoczenia.

Jedną z chorób kości jest osteoporoza, należąca do grupy chorób, w których duże znaczenie
ma stosowana przez człowieka dieta.
Na rysunkach przedstawiono przekrój przez kość kobiet w różnym wieku. Jasnym kolorem
oznaczono beleczki kostne, ciemnym – przestrzeń pomiędzy beleczkami kostnymi.

a) Na podstawie rysunków określ, na czym polega zmiana struktury kości spowodowana
osteoporozą i podaj tego przyczynę.

b) Zaznacz poprawne dokończenie poniższego zdania.

Dieta chroniąca organizm przed osteoporozą powinna uwzględniać pokarmy bogate w

A. magnez i witaminę B.

B. fosfor i witaminę A.

C. wapń i witaminę D.

D. cynk i witaminę C.

c) Wyjaśnij, dlaczego zagrożenie osteoporozą u kobiet wzrasta wraz z ich wiekiem.
W odpowiedzi uwzględnij nazwę i rolę hormonów zmniejszających ryzyko
wystąpienia choroby.

Na rysunku przedstawiono szkielet człowieka, na którym literami A–C oznaczono wybrane
połączenia stawowe.

Uzupełnij tabelę, w której opiszesz połączenia stawowe wskazane na rysunku. Wpisz
właściwe informacje w odpowiednie komórki tabeli.

Na rysunku przedstawiono mięśnie szkieletowe i kości, biorące udział przy zginaniu
kończyny górnej w stawie łokciowym.

a) Na podstawie rysunku podaj, który z mięśni – A czy B – uczestniczy w ruchu
przedramienia przedstawionym na rysunku i podaj nazwę tego mięśnia.

Oznaczenie mięśnia: …………………………

Nazwa mięśnia: …………………………………………………

b) Oceń, czy poniższe informacje dotyczące funkcjonowania układu ruchu człowieka
są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.

Na rysunku A przedstawiono budowę układu pokarmowego człowieka, na rysunku B –
struktury związane z wchłanianiem substancji pokarmowych.

a) Określ, w jaki sposób na proces trawienia w układzie pokarmowym człowieka wpływa wątroba.

b) Podaj nazwę struktur przedstawionych na rysunku B oraz ich lokalizację w przewodzie
pokarmowym człowieka i określ znaczenie tych struktur dla funkcjonowania tego
odcinka przewodu pokarmowego.

Nazwa: …………………………………………….

Lokalizacja: ……………………………………………………..

Znaczenie:

Trawienie określonych składników zawartych w pobranym pokarmie odbywa się
w różnych odcinkach przewodu pokarmowego, zależnie od warunków i enzymów
występujących w tych odcinkach, umożliwiających przebieg tego procesu.

a) Uzupełnij poniższy schemat tak, aby prawidłowo ilustrował etapy trawienia skrobi.
Wpisz w wyznaczone miejsca właściwe nazwy, wybrane spośród wymienionych.

b) Uzupełnij poniższe zdania, opisujące trawienie białek w przewodzie pokarmowym
człowieka. Wpisz w wyznaczone miejsca właściwe nazwy, wybrane spośród wymienionych

Trawienie białek zostaje zapoczątkowane w ………………………………………………….., gdzie
wydzielany jest nieaktywny proenzym przekształcany następnie pod wpływem kwasu solnego
w postać aktywną enzymu trawiącego białka – pepsynę.
Dalszy proces trawienia białek zachodzi w ………………………………………………….. pod
wpływem enzymów wydzielanych do tego odcinka przewodu pokarmowego
przez ………………………………………………….. .

Prowadzono obserwację zmian zabarwienia zawartości trzech probówek o jednakowej objętości roztworu wodnego zawierającego: taką samą ilość kleiku skrobiowego, enzymu trawiącego skrobię oraz odczynnika wykrywającego skrobię. Roztwory w poszczególnych
probówkach różniły się odczynem:

• w probówce 1. – roztwór zakwaszono do wartości pH = 4

• w probówce 2. – roztwór zalkalizowano do wartości pH = 10

• w probówce 3. – roztwór pozostawiono bez zmian (pH = 7).

Wszystkie probówki umieszczono w temperaturze ok. 37 ºC.

Określ, jaki był cel prowadzonej obserwacji.

W organizmie zdrowego człowieka, po zjedzeniu pokarmu bogatego w cukry, stężenie
glukozy we krwi (zawierającej wchłonięte produkty trawienia) transportowanej żyłą wrotną
ze ściany jelita do wątroby jest wysokie. We krwi wypływającej z wątroby żyłą wątrobową
stężenie glukozy jest dużo niższe.

Podaj przyczynę różnicy poziomu glukozy we krwi w żyle wrotnej i w żyle wątrobowej.

W wentylacji płuc wyróżnia się fazę czynną (wdech) i fazę bierną (wydech). Na rysunkach
przedstawiono widok klatki piersiowej z boku podczas wdechu i podczas wydechu.

a) Podaj nazwę mięśnia oznaczonego na rysunkach literą X.

b) Oceń, czy poniższe informacje opisujące zjawiska zachodzące podczas wdechu
i wydechu są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli
jest fałszywa.

W układzie krwionośnym człowieka występują trzy rodzaje naczyń krwionośnych: tętnice,
żyły i naczynia włosowate. Poniżej przedstawiono zdjęcie preparatu przekroju poprzecznego
żyły i tętnicy.

a) Porównaj cechy głównych żył i tętnic – wpisz w odpowiednie komórki tabeli właściwe
określenia, wybrane spośród podanych w nawiasach.

b) Podaj przykład funkcji, jaką pełnią włosowate naczynia krwionośne.

a) Uzupełnij schemat – w prostokątach oznaczonych numerami 1.–3. wpisz
odpowiednio: elementy morfotyczne krwi człowieka oraz składnik chemiczny osocza.

b) Określ funkcję, jaką pełnią w organizmie krwinki czerwone i płytki krwi.

Krwinki czerwone:

Płytki krwi:

Układ wydalniczy usuwa z organizmu zbędne i szkodliwe substancje, w tym – końcowe
produkty przemiany materii.

Zaznacz poprawne dokończenie poniższego zdania.

Substancjami wydalanymi przez układ wydalniczy zdrowego człowieka są:

A. kwas mlekowy, mocznik, hormony.

B. mocznik, nadmiar soli, trucizny.

C. dwucukry, mocznik, woda.

D. białka, mocznik, liczne leki.

Mechanizm powstawania odruchów bezwarunkowych i warunkowych u człowieka jest taki
sam jak u innych ssaków. Na rysunku A przedstawiono schemat łuku odruchowego,
na rysunku B – przebieg i wyniki doświadczenia dotyczącego wykształcania odruchów
u psa.

a) Na podstawie analizy rysunku A podaj nazwy neuronów, których ciała komórek oznaczono numerami 1 i 3.

1.

3.

b) Na podstawie analizy rysunku B oceń, czy informacje dotyczące odruchów są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.