Informacja do zadań 15., 16. i 17.

Na schemacie przedstawiono budowę układu wydalniczego i rozrodczego mężczyzny.

Zadanie 16. (1 pkt)

Komórki nabłonkowe wyścielające kanaliki kręte I rzędu w nefronach zawierają liczne
mitochondria, a od strony światła kanalika zaopatrzone są w mikrokosmki.

W poniższych zdaniach podkreśl w nawiasach właściwe określenia tak, aby powstały
informacje prawdziwe.

1. Liczne mitochondria dostarczają energię do procesów (aktywnego transportu / dyfuzji)
glukozy i aminokwasów z moczu pierwotnego do komórek kanalika.

2. Mikrokosmki (zwiększają / zmniejszają) powierzchnię resorpcji i sekrecji kanalika.

Informacja do zadań 15., 16. i 17.

Na schemacie przedstawiono budowę układu wydalniczego i rozrodczego mężczyzny.

Zadanie 17. (2 pkt)

Do podanych nazw narządów męskiego układu rozrodczego (A–D) przyporządkuj
spośród 1. –5. po jednej funkcji pełnionej przez te narządy. Wpisz odpowiednie numery
w wyznaczone miejsca.

Zadanie 18. (1 pkt)

Jedną z funkcji jąder jest wydzielanie męskiego hormonu płciowego – testosteronu, który
odgrywa ważną rolę w wielu procesach życiowych człowieka.

Oceń, czy poniższe informacje dotyczące roli testosteronu w organizmie człowieka są
prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.

Zadanie 19. (2 pkt)

Kortyzol to hormon należący do glikokortykoidów, wydzielany przez korę nadnerczy. Wpływa
na metabolizm oraz funkcjonowanie wielu narządów, np. nerek, serca i naczyń krwionośnych.
Pobudza wydzielanie HCl w żołądku. Powoduje również zmniejszenie liczby limfocytów
i niektórych granulocytów oraz zmniejszenie wytwarzania przeciwciał. Wydzielanie kortyzolu
zwiększa się w organizmie, który pozostaje pod wpływem działania długotrwałego stresu.

a) Na podstawie podanych informacji wyjaśnij, dlaczego człowiek pozostający
w długotrwałym stresie jest bardziej podatny na choroby zakaźne. W odpowiedzi
uwzględnij działanie kortyzolu.

……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………

b) Wyjaśnij, dlaczego glikokortykoidy znalazły zastosowanie w leczeniu osób, u których
przeprowadzono przeszczep.

……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………

Zadanie 20. (2 pkt)

Niedobór wapnia w organizmie człowieka może wynikać m.in. z długotrwałego
zmniejszonego dostarczania tego pierwiastka wraz z pokarmem lub ze złego wchłaniania
wapnia w jelicie. Hipokalcemią określa się zbyt niskie stężenie wapnia we krwi, czyli spadek
jego zawartości w surowicy poniżej 2,25 mmol/l. Objawami hipokalcemii mogą być tężyczka,
czyli nadmierna pobudliwość mięśni do skurczu, niewydolność serca, zaburzenia rytmu serca.
Zmniejszone spożycie wapnia stosunkowo rzadko prowadzi do objawów hipokalcemii, gdyż
organizm ma jego zapasy zdeponowane w kościach. Z kolei odpowiednie przyjmowanie tego
pierwiastka z pokarmem nie zabezpiecza organizmu przed hipokalcemią, ponieważ stężenie
wapnia we krwi jest regulowane hormonalnie.

Na podstawie: W. Jakubas-Kwiatkowska, A. Błachowicz, E. Franek, Hipokalcemia w praktyce klinicznej –
przyczyny, objawy i leczenie, „Choroby Serca i Naczyń” nr 4, 2005.

a) Wybierz i zaznacz nazwę hormonu, którego niedobór w organizmie może być
przyczyną hipokalcemii.

A. kortyzol

B. kalcytonina

C. parathormon

D. trijodotyronina

b) Wyjaśnij, uwzględniając procesy związane z utrzymaniem homeostazy, dlaczego
długotrwałe zmniejszone dostarczanie wapnia z pokarmem przez osobę dorosłą może
prowadzić do osłabienia jej kości.

……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………

Zadanie 21. (2 pkt)

Na schemacie przedstawiono budowę fragmentu DNA. Literami oznaczono zasady azotowe:
A – adenina, T – tymina, G – guanina.

a) Podaj nazwy związków chemicznych oznaczonych na schemacie cyframi 1, 2 i 3.

1. …………………………………………… 2. ……………………………………………….
3. ……………………………………………

b) Podaj nazwę rodzaju wiązania chemicznego pomiędzy zasadami azotowymi oznaczonego
na schemacie cyfrą 4.

……………………………………………………………………………………………………

Zadanie 22. (2 pkt)

W organizmie człowieka występują dwa rodzaje kwasów nukleinowych DNA i RNA. Wśród
RNA rozróżniamy jeszcze, w zależności od funkcji i struktury, trzy podstawowe rodzaje
RNA: rRNA, mRNA i tRNA.

Dokończ zdania 1–4 opisujące proces biosyntezy białka – wpisz w wyznaczone miejsca
skrótowce odpowiednich kwasów nukleinowych biorących w niej udział.

1. Przechowywanie informacji genetycznej o budowie białka – …………………………… .

2. Przeniesienie informacji genetycznej o budowie białka z jądra komórkowego do cytozolu –
…………………………… .

3. Odczytanie informacji genetycznej o budowie białka i transport aminokwasów do jego
syntezy – …………………………… .

4. Składnik struktury komórkowej, na której odbywa się synteza białka – ……………….….. .

Zadanie 23. (3 pkt)

Na rodowodzie przedstawiono dziedziczenie daltonizmu w pewnej rodzinie. Jest to choroba
warunkowana allelem recesywnym, sprzężonym z płcią.

a) Przyjmując (d) na oznaczenie allelu powodującego chorobę, zapisz genotypy osób
oznaczonych numerem 2. i 3.

Genotyp osoby 2.: ………………………. Genotyp osoby 3.: ………………………..…

b) Określ, jakie jest prawdopodobieństwo, że kolejne dziecko rodziców oznaczonych
5. i 6. będzie chłopcem cierpiącym na daltonizm. Odpowiedź uzasadnij, wykonując
krzyżówkę genetyczną.

Zadanie 24. (1 pkt)

Kształt nosa jest cechą warunkowaną genem autosomalnym. Ojciec o orlim kształcie nosa
(cecha dominująca) i matka o prostym kształcie nosa (cecha recesywna) mają dwoje dzieci
o prostym kształcie nosa.
Określ, czy ojciec jest homozygotą czy heterozygotą pod względem cechy kształtu nosa.
Odpowiedź uzasadnij.

……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………

Zadanie 25. (1 pkt)

Choroby genetyczne mogą być spowodowane zarówno przez geny recesywne, jak i przez
geny dominujące, mające swoje loci w autosomach lub chromosomach płci.

Podkreśl nazwę choroby, która jest warunkowana allelem recesywnym sprzężonym
z płcią.

Zadanie 26. (2 pkt)

Analiza czynników odpowiedzialnych za współczesne wymieranie roślin w Europie ujawnia,
że zjawisko to ma bardzo złożony charakter. Jedną z przyczyn wymierania roślin jest trwała
zmiana abiotycznych warunków siedliskowych. Na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego
(OPN) przeprowadzono badania nad wpływem działalności gospodarczej człowieka
na liczebność występującuych tam gatunków roślin. Wyniki badań wybranych form
działalności człowieka przedstawiono na wykresie.

a) Na podstawie analizy wykresu określ, która forma działalności człowieka okazała się
najbardziej niszcząca dla flory OPN. Odpowiedź uzasadnij, uwzględniając zmiany
w bogactwie gatunkowym.

……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………

b) Zaznacz spośród A–C najskuteczniejszą formę ochrony dla ginących gatunków roślin
w Ojcowskim Parku Narodowym. Odpowiedź uzasadnij.

A. uprawianie ginących gatunków w ogrodach botanicznych

B. ochrona czynna w miejscu ich występowania

C. ochrona gatunkowa

Uzasadnienie………………………………………………………………………………..…
…………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………..

Informacja do zadań 27. i 28.

Łąka jest bogatym ekosystemem, w którym żyją trawy i inne rośliny zielne, owady,
np. motyle i chrząszcze żywiące się liśćmi. Z kręgowców można spotkać jaszczurki, ptaki,
np. owadożerną pliszkę żółtą, do której są przyczepione kleszcze, drapieżnego błotniaka
łąkowego budującego gniazdo na ziemi oraz liczne ssaki: np. gryzonie, a nawet lisy. W glebie
rozwijają się niektóre gatunki grzybów i bakterie, z których część żyje w korzeniach
koniczyny – rośliny z rodziny bobowatych.

Zadanie 27. (2 pkt)

Na podstawie przedstawionych informacji uzupełnij tabelę – wybierz z tekstu i wpisz
przykład organizmu reprezentującego wskazany w tabeli poziom troficzny opisanego
ekosystemu.

Informacja do zadań 27. i 28.

Łąka jest bogatym ekosystemem, w którym żyją trawy i inne rośliny zielne, owady,
np. motyle i chrząszcze żywiące się liśćmi. Z kręgowców można spotkać jaszczurki, ptaki,
np. owadożerną pliszkę żółtą, do której są przyczepione kleszcze, drapieżnego błotniaka
łąkowego budującego gniazdo na ziemi oraz liczne ssaki: np. gryzonie, a nawet lisy. W glebie
rozwijają się niektóre gatunki grzybów i bakterie, z których część żyje w korzeniach
koniczyny – rośliny z rodziny bobowatych.

Zadanie 28. (2 pkt)

Określ relacje między organizmami żyjącymi na łące, wymienionymi w poniższej tabeli
– wpisz w każdym wierszu nazwę rodzaju zależności międzygatunkowej.

Zadanie 29. (1 pkt)

Efekt cieplarniany to zjawisko spowodowane obecnością w atmosferze gazów cieplarnianych,
polegające na zatrzymywaniu długofalowego promieniowania Słońca (promieniowania
cieplnego), które ogrzewa naszą planetę. Obecnie (częściowo na skutek działalności
człowieka) ilość zatrzymywanego promieniowania cieplnego się zwiększa, co prowadzi
do stopniowego ocieplania się klimatu. Jednak wiele państw Europy, a także Stany
Zjednoczone, coraz więcej energii elektrycznej uzyskuje ze źródeł odnawialnych (wiatr,
słońce, energia geotermalna, woda).
Wyjaśnij, w jaki sposób uzyskiwanie przez kraje uprzemysłowione większej ilości
energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych może przyczynić się do zmniejszenia
procesu ocieplania klimatu.

…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………