Antocyjany – grupa rozpuszczalnych w wodzie barwników gromadzonych w wakuolach komórek roślinnych. Występują powszechnie w płatkach kwiatów oraz w owocach,
np. borówki czernicy. Rzadziej spotkane są w innych organach roślinnych, np. w liściach kapusty czerwonej. W organach wegetatywnych antocyjany gromadzą się głównie w skórce, gdzie pochłaniają promieniowanie UV, dzięki czemu obniżają ryzyko uszkodzenia DNA. Właściwości lecznicze antocyjanów, znane od dawna w medycynie ludowej, są coraz szerzej wykorzystywane we współczesnym przemyśle farmaceutycznym. Uważa się, że antocyjany w organizmie człowieka m.in. przeciwdziałają kruchości naczyń krwionośnych, korzystnie
wpływają na profil lipidowy, a także chronią rodopsynę przed uszkodzeniem.
Barwa antocyjanów zależy od pH soku komórkowego: w środowisku obojętnym mają barwę fioletową, w kwaśnym – czerwoną, a w alkalicznym – niebieską. Jeżeli jednak występują w kompleksie z jonami glinu lub żelaza, np. w kwiatach chabra bławatka, to wtedy niezależnie od pH środowiska mają niebieską barwę.

Na podstawie: E. Piątkowska, A. Kopeć, T. Leszczyńska, Antocyjany – charakterystyka, występowanie
i oddziaływanie na organizm człowieka. „Żywność. Nauka. Technologia. Jakość”, 2011, 4 (77).

Informacja 2.

Wykonano doświadczenie, w którym porównywano właściwości antocyjanów z liści czerwonej kapusty i z kwiatów chabra bławatka. W tym celu przygotowano po trzy zestawy probówek z wodnymi roztworami tych antocyjanów (I–III). Do probówek w dwóch zestawach (II i III) dodano odpowiednio różne związki chemiczne wywołujące zmiany pH roztworów i obserwowano zabarwienie tych roztworów.

Na podstawie przedstawionych informacji uzupełnij tabelę – wpisz oczekiwany wynik dotyczący obserwowanej barwy roztworów antocyjanów w zestawie II i III dla obu badanych roślin.

Określ, czy za pomocą takiego doświadczenia można stwierdzić, jakiego rodzaju antocyjany – połączone czy niepołączone z żelazem lub glinem – występują w komórkach innych roślin. Odpowiedź uzasadnij.

Określ, w jaki sposób do rozmnażania roślin przyczyniają się antocyjany nadające barwę:

1. płatkom kwiatów –

2. skórce soczystych owoców –

Uzasadnij, że pochodzące z medycyny ludowej przekonanie, iż jedzenie owoców borówki czernicy korzystnie wpływa na wzrok – może być prawdziwe. W odpowiedzi odwołaj się do odbioru bodźców świetlnych.

Na rysunkach przedstawiono kolejne etapy podziału mitotycznego komórki roślinnej.

Na podstawie rysunków uporządkuj przedstawione w tabeli opisy etapów mitozy w kolejności ich zachodzenia w komórce roślinnej. Wpisz w tabelę numery 2.–5.

Spośród etapów podziału mitotycznego komórki przedstawionych na rysunkach (A–E) wybierz i podaj oznaczenie literowe tego etapu, na którym:

1. rozpoczynają się podział cytoplazmy i wytwarzanie ściany komórkowej

2. chromosomy są najlepiej widoczne i mogą być wykorzystywane do określenia
kariotypu komórki

Wybierz spośród poniższych (A–D) i zaznacz nazwę tkanki roślinnej, w której zachodzą intensywne podziały mitotyczne, oraz określ, jakie znaczenie dla rozwoju rośliny mają podziały komórek tej tkanki.

Znaczenie:

Na rysunkach przedstawiono kolejne etapy (A–E) podziału mitotycznego komórki roślinnej.

a) Na podstawie rysunków uporządkuj przedstawione w tabeli opisy etapów mitozy w kolejności ich zachodzenia w komórce roślinnej. Wpisz w tabelę numery 2.–5.

b) Spośród etapów podziału mitotycznego komórki przedstawionych na rysunkach (A–E) wybierz i podaj oznaczenie literowe tego etapu, na którym:

1. rozpoczynają się podział cytoplazmy i wytwarzanie ściany komórkowej.

2. chromosomy są najlepiej widoczne i mogą być wykorzystywane do określenia
kariotypu komórki .

c) Wybierz spośród poniższych A–D i zaznacz nazwę tkanki roślinnej, w której zachodzą intensywne podziały mitotyczne, oraz określ, jakie znaczenie dla rozwoju rośliny mają podziały komórek tej tkanki.

Znaczenie:

Kserofity to rośliny żyjące w warunkach okresowego niedoboru wody. Wyróżnia się wśród
nich dwa sposoby przystosowania do życia w suchym środowisku:

• jeden – polega na ograniczaniu transpiracji (sklerofityzm)

• drugi – na pobieraniu w krótkim czasie i gromadzeniu dużej ilości wody (sukulentność).

Do kserofitów należą np. kaktusy, wawrzyny, oleandry, rozchodniki, wrzośce oraz aloesy.
Na poniższych rysunkach przedstawiono budowę liści roślin należących do różnych grup
ekologicznych.

Określ, który z rysunków: A, B czy C przedstawia przekrój przez liść sukulenta, a który –
sklerofita. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do cech widocznych na rysunku.

1. Sukulent: ………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….

2. Sklerofit: …………………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….

Każdemu z wymienionych elementów budowy roślin okrytonasiennych związanych z rozmnażaniem (A–D) przyporządkuj jego opis wybrany spośród 1.–5.

W cyklu życiowym roślin nagozalążkowych występuje stadium gametofitu. Na rysunku przedstawiono przekrój przez zalążek sosny. W opisie zalążka nie uwzględniono wszystkich jego elementów.

Na podstawie: Biologia, pod red. A. Czubaja, Warszawa 1999.

Na podstawie rysunku i własnej wiedzy oceń, czy poniższe zdania opisujące gametofit sosny są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.

Na rysunku przedstawiono budowę kwiatu pewnego gatunku rośliny okrytonasiennej.

Na podstawie: J. Jasnowska, M. Jasnowski, J. Radomski, S. Friedrich, W. Kowalski, Botanika, Szczecin 1999.

1. Określ, czy przedstawiony kwiat jest obupłciowy, czy – jednopłciowy. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do jego budowy.

2. Wyjaśnij, dlaczego w barwnych i pachnących kwiatach najczęściej wytwarzany jest lepki pyłek. W odpowiedzi uwzględnij znaczenie adaptacyjne wymienionych cech: zarówno kwiatu, jak i pyłku.

3. Poniższym opisom (1.-3.) przyporządkuj odpowiednie elementy budowy kwiatu wybrane z rysunku

(A-E).1. Elementy okwiatu: …2. Struktura, w której powstają mikrospory: ..3. Struktura, z której powstaje owocnia: …

Wskazówki:

Owoc najczęściej powstaje tylko z jednego elementu kwiatu, ale CKE dopuszcza uwzględnienie obu.

Pyłek jest przenoszony przez owady zapylające oraz ptaki pomiędzy osobnikami tego samego gatunku! Z naszej odpowiedzi powinno wynikać, że zapylenie dzięki organizmom zapylającym zachodzi w obebie jednego gatunku roślin.

 

mikrospory – męskie organy płciowe

makrospory – żeńskie organy płciowe

Na rysunku przedstawiono przekrój poprzeczny przez łodygę moczarki kanadyjskiej – rośliny, której pędy znajdują się w toni wodnej.

Na podstawie: M. Podbielkowska, Z. Podbielkowski, Biologia z higieną i ochroną środowiska, Warszawa 1995.

Na podstawie dwóch cech widocznych na rysunku wykaż dwa przystosowania budowy anatomicznej łodygi moczarki do środowiska wodnego.

Osiągnięciem ewolucyjnym roślin nasiennych jest uniezależnienie procesu rozmnażania płciowego od obecności wody.

Zaznacz tę cechę roślin nasiennych, która uniezależnia ich rozmnażanie płciowe od środowiska wodnego.

A. Podwójne zapłodnienie
B. Wytwarzanie twardej łupiny nasiennej
C. Wytwarzanie łagiewki pyłkowej przez kiełkujące ziarno pyłku
D. Produkcja dużej liczby lekkich nasion zaopatrzonych w skrzydełka

Rośliny okrytonasienne wykształciły szereg progresywnych cech, które zadecydowały o ich sukcesie ewolucyjnym.

Zaznacz dwie cechy charakterystyczne wyłącznie dla roślin okrytonasiennych.

A. Dominacja sporofitu
B. Wykształcenie owocu
C. Wykształcenie łagiewki pyłkowej
D. Wykształcenie kwiatu ze słupkiem
E. Wyposażenie zarodka w substancje zapasowe

Na rysunkach przedstawiono różnego typu diaspory, czyli struktury służące do rozprzestrzeniania się roślin.

Podaj, w jaki sposób rozprzestrzeniane są diaspory przedstawione na rysunkach. Odpowiedź uzasadnij.

Przez wzrost należy rozumieć nieodwracalny przyrost ciała (jego objętości lub masy, liczby komórek). W przypadku niektórych części roślin ich wzrost może odbywać się przez całe życie – wzrost nieograniczony. Pewne części roślin przestają rosnąć po osiągnięciu określonych rozmiarów – wykazują wzrost ograniczony.

Podaj przykład organu rośliny dwuliściennej, który może rosnąć przez całe życie rośliny i wyjaśnij, jaka cecha budowy umożliwia ten wzrost.

Na schemacie przedstawiono budowę kwiatu tulipana.

a) Podaj nazwy wskazanych na rysunku (A, B, C) elementów budowy kwiatu tulipana.
b) Podaj, czy kwiaty tulipana są wiatro- czy owadopylne. Uzasadnij odpowiedź jednym argumentem.

Na rysunkach przedstawiono zmodyfikowane organy podziemne ziemniaka i kosaćca.

Podaj, które organy tych roślin uległy modyfikacji oraz wyjaśnij, jakie ma ona dla nich znaczenie.

Na poniższych zdjęciach A i B, wykonanych za pomocą transmisyjnego mikroskopu
elektronowego, przedstawiono dwie różne komórki roślinne.
Uwaga: Obydwa zdjęcia mają zachowaną jednakową skalę.

a) Określ, która komórka – na zdjęciu A czy na zdjęciu B – pochodzi z tkanki
merystematycznej. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do jednej widocznej na zdjęciu
cechy budowy wybranej komórki.v

b) Dokończ zdanie. Zaznacz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Obie przedstawione na zdjęciach komórki mają
A. ten sam stopień kondensacji chromatyny.
B. taką samą grubość ściany komórkowej.
C. wyraźnie widoczne jąderka.
D. dobrze rozwinięte chloroplasty.