Organizmy modyfikowane genetycznie (GMO) są to organizmy (bakterie, rośliny, zwierzęta) uzyskane metodami inżynierii genetycznej. Szczególnie w Europie pojawiają się coraz częściej protesty przeciwko stosowaniu GMO. Argumentuje się, że genetycznie modyfikowane organizmy roślinne mogą wyprzeć inne rośliny z ich naturalnego środowiska.

Podaj dwa argumenty, za pomocą których można wykazać, że genetycznie modyfikowane organizmy (GMO) mogą mieć pozytywne znaczenie zarówno dla człowieka, jak i dla środowiska.

Na wykresie przedstawiono wyniki pomiarów emisji zanieczyszczeń powietrza tlenkami siarki i azotu oraz pyłami z zakładów szczególnie uciążliwych w Polsce w latach 1995 – 2006 (dane GUS).

Na podstawie powyższych danych określ tendencję dotyczącą zanieczyszczeń powietrza w latach 1995 – 2004 oraz podaj jedną prawdopodobną przyczynę tych zmian.

W ostatnich dziesięcioleciach dramatycznie spada na świecie genetyczna różnorodność odmian roślin i ras zwierząt hodowlanych.

Podkreśl dwa działania człowieka, które mogłyby zapobiec zmniejszaniu się różnorodności genetycznej organizmów.A. Zastępowanie rodzimych odmian roślin nowymi, bardziej wydajnymi.B. Hodowla rodzimych ras zwierząt.C. Stosowanie nowych jednorodnych genetycznie bardziej wydajnych odmian roślin.D. Wysiew ziarna otrzymanego z własnych zbiorów.E. Stosowanie środków ochrony roślin i nawozów sztucznych.

Człowiek zajmuje określone miejsce w strukturze troficznej ekosystemów.

Podaj przykład prawdopodobnego łańcucha pokarmowego, w którym człowiek będzie konsumentem trzeciego rzędu.

Skład gatunkowy biocenoz kształtują różne czynniki. Z informacji uzyskanych z Zakładu Badania Ssaków PAN w Białowieży wynika, że w Puszczy Białowieskiej obserwuje się stały wzrost liczby norników (rodzaj gryzoni). Przypuszcza się, że ta wzrastająca liczebność norników może spowodować pojawienie się na tych obszarach syberyjskich ptaków, na przykład sowy śnieżnej, której inwazja do Europy następuje co kilkanaście lat. Inwazja może mieć skutki trwałe lub chwilowe.

Podaj przykład następstwa dla populacji norników w Puszczy Białowieskiej, które może wynikać z obecności w niej sowy śnieżnej.

Poniżej przedstawiono graficznie skutki konkurencji (na poletkach eksperymentalnych) między trawami z rodzajów: rajgras, stokłosa i wyczyniec. Schemat A obrazuje taki sam przyrost dla każdej trawy wysianej osobno na poletkach o różnej wilgotności (dlatego umieszczono jeden wykres dla trzech rodzajów traw).
Schemat B obrazuje przyrost traw wysianych razem na poletkach o różnej wilgotności.

Interpretując informacje zilustrowane schematami, podaj, która z traw okazała się najsilniejszym konkurentem na poletku o wilgotności gleby optymalnej dla wszystkich traw. Odpowiedź uzasadnij jednym argumentem.

Na mapie przedstawiono rozmieszczenie geograficzne trzmieli i tojadów (rodzaj rośliny) powiązanych ze sobą zależnością nieantagonistyczną.

Wśród sformułowań od A do D zaznacz to, które wynika z porównania przedstawionego na mapie rozmieszczenia geograficznego trzmieli i tojadów.

Uzyskiwanie roślin transgenicznych polega na wprowadzeniu do ich genomu genów między innymi pochodzących z organizmów innych gatunków. W wyniku aktywności przeniesionego genu roślina nabiera nowych cech. Przykładem rośliny transgenicznej jest odmiana bawełny zawierającej gen bakteryjny, który powoduje wytworzenie w jej komórkach białkowej toksyny bakteryjnej trującej dla owadów żerujących na bawełnie. Zwolennicy roślin transgenicznych uważają, że uprawianie transgenicznej bawełny ma pozytywne znaczenie dla ochrony środowiska naturalnego.

Na podstawie przeczytanego tekstu podaj jeden argument potwierdzający pozytywne znaczenie uprawy transgenicznej bawełny ze względu na ochronę środowiska.

Na schemacie przedstawiono obieg azotu w przyrodzie z uwzględnieniem przeprowadzanych przez bakterie procesów oznaczonych jako A-D.

Przyporządkuj każdemu z przedstawionych na schemacie procesów A-D jego nazwę spośród 1-5.

Badano zawartość ołowiu w mózgu, wątrobie, nerkach i kościach myszaków – gryzoni żyjących w pobliżu dróg o różnym natężeniu ruchu samochodowego. Wyniki badań przedstawiono na poniższym wykresie.

Sformułuj hipotezę badawczą, dotyczącą zawartości ołowiu w narządach wewnętrznych, potwierdzoną wynikami badań przedstawionymi na wykresie.

Radioaktywny materiał wyrzucono na wysypisko. Po pewnym czasie wykryto radioaktywność w rosnących w pobliżu roślinach, a później u zwierząt. Zmiany radioaktywności w początkowym okresie po skażeniu w organizmach dwóch gatunków: roślinożernego i żywiącego się nim drapieżnego, przedstawiono na poniższym wykresie.

Podaj, na którym wykresie (A czy B) przedstawiono poziom radioaktywności tkanek drapieżcy. Uzasadnij wybór.

Organizm może mieć wąskie granice tolerancji w stosunku do jednego czynnika środowiska, a szerokie w stosunku do innych, co obrazuje poniższy wykres. Na przykład mikołajek nadmorski jest stosunkowo mało wrażliwy na zmiany temperatury – występuje od brzegów
Morza Śródziemnego na południu po środkową Norwegię na północy, ale jest silnie halofilny (słonolubny); występuje tylko na wydmach morskich.
Na wykresach przedstawiono zakresy tolerancji stenobiontów i eurybiontów na natężenie czynnika środowiska.

Na podstawie analizy wszystkich powyższych danych wymień czynnik środowiska, względem którego mikołajek nadmorski jest:
a) stenobiontem,
b) eurybiontem.

Na schemacie przedstawiono w uproszczony sposób obieg materii w ekosystemie.

Określ, na czym polega rola grupy organizmów oznaczonej na schemacie literą D w obiegu materii oraz podaj nazwę tej grupy.

Poniżej wymieniono w przypadkowej kolejności różne zespoły (układy) ekologiczne:

1. – ekosystem, 2. – populacja, 3. – biosfera, 4. – biocenoza

Uporządkuj zespoły ekologiczne zgodnie z ich rosnącą złożonością, posługując się ich oznaczeniami cyfrowymi.

Zakres tolerancji czynnika środowiska dla danej populacji organizmów wyznaczają minimum i maksimum natężenia tego czynnika, poza którymi osobniki badanej populacji nie występują. Na wykresie przedstawiono wpływ wilgotności powietrza na przeżywalność osobników populacji owada barczatki sosnówki w różnych temperaturach. Udział osobników przeżywających w danych warunkach temperatury i wilgotności środowiska zaznaczono na wykresie w % (od 0 do 100).

a) Odczytaj z wykresu i podaj, jaki procent osobników przeżywa w temperaturze 15°C przy wilgotności 40%.
b) Odczytaj z wykresu i zapisz zakres tolerancji termicznej barczatki przy wilgotności względnej powietrza 40%.